Walory przyrodniczo-krajoznawcze Ziemi Świętokrzyskiej stawiają ją w rzędzie najbardziej atrakcyjnych regionów Polski.
Jest ona bez wątpienia skarbnicą bezcennych pamiątek historycznych, archeologicznych, geologicznych, kulturalnych, przyrodniczych – prawiecznych zabytków naszej sztuki i architektury, żywą księgą, z której umiejętny i świadomy badacz wyczytać może wielkość i potęgę minionych wieków.

To tu na Ziemi Świętokrzyskiej przetrwały do czasów współczesnych dowody sprzed 5000 lat, gdzie w Krzemionkach Opatowskich człowiek z okresu neolitu pozostawił po sobie wspaniale zachowane kopalnie przemienia pasiastego, narzędzia i wyroby prymitywne, siekierki krzemienne czy groty do strzał i broni kłutej. Pozostawione świetnie zachowane ślady dokumentują niemal całą ówczesną technologię, od wydobycia krzemienia do obróbki wyrobów gotowych. Poprzez pozostawione podziemne korytarze, szyby, chodniki, resztki narzędzi wykonanych z poroży i kości zwierząt niegdyś tu żyjących, możemy wyobrazić sobie dzisiaj jak człowiek wówczas ujarzmiał przyrodę. Owe materialne dokumenty pozwalają nam dzisiaj uświadomić sobie, że kiedy człowiek wydobywał i przetwarzał w przedmioty użytkowe kamień w Krzemionkach Opatowskich – w dalekim Egipcie rozpoczynano budowę imponujących piramid.

Kolejny okres ważny dla naszego regionu o którym nie sposób nie wspomnieć choć w kilki słowach, to „Starożytne Hutnictwo Świętokrzyskie”. Od czasów Stanisława Staszica wiedziano, że w rejonie Gór Świętokrzyskich znajdują się ślady starożytnego hutnictwa. Prowadząc prace archeologiczne w okolicach Nowej Słupi, badając pozostałości po dawnych piecach zwanych dymarkami, badając żużel zalegający na okolicznych polach opracowano nową obszerną hipotezę naukowo-badawczą potwierdzającą istnienie w okresie przed naszą erą potężnego ośrodka hutniczego. Wcześniej problem ten w nauce nie istniał. W słownictwie archeologicznym nie były znane takie pojęcia jak: piec dymarski, kloc żużla! To wyjątkowe znalezisko ma znaczenie światowe, jest zasługą wielu znakomitych ludzi nauki, specjalistów reprezentujących różne instytucje i placówki naukowo-badawcze.

Dorobek przeszłości przejawia się nie tylko w dawnych dziełach sztuki i architektury, pomnikach piśmiennictwa, czy pamiątkach historii, lecz również w zabytkach techniki, w budowlach i konstrukcjach, w maszynach i urządzeniach mechanicznych, narzędziach i instrumentach. Są one dokumentami myśli inżynierskiej, uporczywych, pełnych ogromnych zmagań i wysiłków człowieka o utrzymanie się przy życiu o przetrwanie w otoczeniu przyrodniczym. W obecnym uprzemysłowionym świecie, pełnym urządzeń elektronicznych nasze zabytki techniki stają się prawdziwą atrakcją. zabytki techniki w Okręgu Staropolskim stanowią unikalny zespół, nie znajdujący odpowiednika w innych regionach kraju, a nawet poza jego granicami. Reprezentują one różne okresy rozwoju techniki, począwszy od produkcji najprostszych narzędzi krzemiennych z okresu neolitu, poprzez prymitywny wytop stali w piecach jednorazowego użytku zwanych dymarkami z okresu przed narodzeniem Chrystusa, a skończywszy na procesie wielkopiecowym z końca XIX w. A zatem tu, na tej ziemi, znajduje się najstarszy ośrodek przemysłowy w Europie, który właściwie zagospodarowany i wyeksponowany pod względem turystycznym będzie przynosił dochody.

Innym niewątpliwie skarbem Ziemi Świętokrzyskiej jest przyroda – słabo jeszcze wykorzystywana pod względem turystycznym, co, mówiąc delikatnie, jest trudne do zrozumienia. Jest bowiem duże zapotrzebowanie na turystykę edukacyjną, szkoły w przyrodzie, zielone szkoły. Brak bazy noclegowej (taniej) zamyka temat na dzisiaj. Mamy w woj. świętokrzyskim jeden z 23 parków narodowych, obejmujący główne pasmo Gór Świętokrzyskich najstarszego masywu górskiego w Polsce. Świętokrzyski Park Narodowy utworzony 1 kwietnia 1950r. o pow. 7.624,48 ha obejmuje swoim obszarem najstarsze góry fałdowe w Europie zbudowane z kwarcytów kambryjskich, których rodowód sięga 550 milionów lat ze słynnymi gołoborzami. Stan rezerwatów przyrody na koniec grudnia 2000r. wynosił 67 z czego 24 to rezerwaty leśne, 10 – stepowe, 7 – florystyczne, po jednym słonoroślowym, ornitologicznym, krajobrazowym, 2 – torfowiskowe, 21 – przyrody nieożywionej.

Ponadto mamy 9 parków krajobrazowych: Suchedniowsko-Oblęgorski, Sieradowicki, Jeleniowski, Cisowsko-Orłowiński, Chęcińsko-Kielecki, są to parki krajobrazowe Gór Świetokrzyskich. Na Ponidziu mamy trzy parki krajobrazowe: Kozubowski, Nadnidziański, Szaniecki, dziewiąty park krajobrazowy położony jest po zachodniej stronie województwa i zwie się Przedborski. Wszystkie parki krajobrazowe nadzorowane są przez Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych.

Oprócz parków krajobrazowych mamy 10 obszarów chronionego krajobrazu, 664 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej ponadto mamy 7 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, 65 użytków ekologicznych i 10 stanowisk dokumentacyjnych. Pośród pomników przyrody „króluje” „Dąb Bartek” najbardziej znany pomnik zarówno w województwie jak i w kraju.

Aż trudno uwierzyć, że województwo świętokrzyskie jako jedyne w kraju posiada ponad 64% powierzchni objętej ochroną. Turyści przyjeżdżający na Ziemię Świętokrzyską są zauroczeni pobytem pośród naszych gór, parków, rezerwatów, krajobrazów, czy wreszcie obiektów architektonicznych których na terenie Ziemi Świętokrzyskiej również nie brakuje.

Samo miasto Kielce warte jest poznania, niegdyś niewielka położona wśród lasów osada, przeszła wraz z okolicznymi terenami na przełomie XI i XII wieku we władanie biskupów krakowskich. Pierwsze zapiski podają, że około 1084r. Władysław Herman buduje na Wzgórzu Wojciecha pierwszą drewnianą świątynię dając początek pisanej historii naszego grodu nad Silnicą. Na Wzgórzu Zamkowym zwanym również Wzgórzem Katedralnym zbudowana została w 1171 r. romańska świątynia. jej fundatorem był biskup krakowski Gedeon herbu Gryf. Wzniesiona pierwotnie z ciosów kamiennych posiadała przylegające do prezbiterium dwie wieże o charakterze obronnym. Wielokrotnie niszczona, przebudowywana i rozbudowywana przetrwała do naszych czasów jako budowla orientowana, podniesiona w 1971 roku do rangi Bazyliki Mniejszej. Reprezentuje typ bazyliki trójnawowej.

Kielce są największym miastem płn. Małopolski i Staropolskiego Okręgu Przemysłowego w tradycjach sięgających starożytnego hutnictwa. Ważne centrum turystyczne w Górach Świętokrzyskich odwiedzane chętnie przez turystów z kraju i zagranicy.

W granicach miasta znajdują się Pasma Gór Świętokrzyskich: Kadzieliańskie, przebiegające niemal przez środek miasta, od południowego wschodu Pasmo Dymińskie, od południa Pasmo Posłowieckie pokryte lasem ze starodrzewiem jodłowo-bukowym. od północy miasto sięga zalesionych Wzgórz Tumlińskich, zaś od południowego zachodu dochodzi do Pasma Zgórskiego.

Warto wiedzieć, że nie opuszczając granic miasta możemy przejść piękną trasą leśną rozpoczynając wędrówkę od dzielnicy Białogon Zalesie, początkowo szlakiem czerwonym na Górę Pierścienicę ze skocznią, Kawetczyznę, Górę Telegraf (406 m n.p.m.) na Bukówkę przystanek autobusowy pokonując około 17 km. Kielce posiadają znakowany szlak turystyczny umożliwiający poznanie najciekawszych miejsc. Przez miasto przepływa rzeka Silnica związana z legendą o powstaniu grodu będącego dzisiaj stolica regionu. Kielce charakteryzuje znaczna różnica poziomów: od 260 m n.p.m. w Dolinie Silnicy do 406 m n.p.m. Góra Telegraf.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt istnienia na terenie miasta aż pięciu rezerwatów przyrody z czego cztery to rezerwaty przyrody nieożywionej o znaczeniu światowym. Należy do nich „Kadzielnia” z licznymi jaskiniami (22) i „Skałką Geologów”, rezerwat „Ślichowice” z przewróconym fałdem ziemi, „Biesak Białogon” z wychodniami skał ordowickich i kambryjskich, „Wietrznia” z wapieniami rafowymi i bogatą, dobrze zachowaną fauną dewońską oraz unikalną fauną ryb kopalnych. Piąty rezerwat to rezerwat krajobrazowy połozony na najwyższym wzniesieniu Pasma Kadzielniańskiego 350 m n.p.m. wzniesienia zwieńczonego budowlą sakralną kościołem barokowym budowanym z fundacji bpa Marcina Szyszkowskiego. Kościół na Karczówce jest kościołem wybudowanym w podzięce za to, że Kielce ominęła w początkach XVII w. zaraza cholery. Ze wzgórza Karczówki, a jeszcze lepiej z wieży Kościoła roztacza się wspaniały widok na miasto, okolice i główne Pasma Gór Świętokrzyskich. Na terenie miasta i najbliższej okolicy możemy pokazać wszystkim zainteresowanym historię „Matki Ziemi” bez konieczności zagłębiania się pod powierzchnię od dolnego kambru do czwartorzędu. Z uwagi na taką bogatą różnorodność geologiczną za sprawą prac Wł. Sedlaka w 1975 r. naukowcy na międzynarodowej konferencji w Paryżu zapisali, ze Kielce i najbliższa okolica to największe „Muzeum geologii” pod gołym niebem.

Kielce z racji swojego położenia wśród malowniczych wzniesień, pod względem krajobrazowym należy do najładniej położonych miast wojewódzkich w kraju, na co ma wpływ niewątpliwie dużo zieleni. Kielce to siedziba pierwszej wyższej uczelni technicznej w Polsce, a siódmej w Europie, założonej w 1816 r. z inicjatywy St. Staszica w płn. skrzydle pałacu biskupów krakowskich, a zwała się Szkołą Akademiczno-Górniczą. Po śmierci Stanisława Staszica przeniesiona do Krakowa, a dziś znana jest jako Akademia Górniczo Hutnicza (AGH).

Z regionem świętokrzyskim związanych było wielu sławnych ludzi – M. Rej, J. Łaski, S. Czarniecki, P. Ściegienny, A. Dygasiński, St. Żeromski, W. Przyborowski, M. Raciborski, W. Kochowski, A. Janowski, J. Gejzer, H. Sienkiewicz, G. Herling-Grudziński, W. Gombrowicz i wielu wielu innych. Na zachodniej stronie Wzgórza Zamkowego znajduje się wspaniały pałac biskupów krakowskich wybudowany w latach 1637-41 z fundacji bpa Jakuba Zadzika według projektu Jana Trevano, - budowniczym był Tomasz Poncino. Pałac wzniesiono w stylu wczesnego baroku z sześciobocznymi basztami. Na życzenie fundatora, a na złość Arianom nie uznającym dogmatu Św. Trójcy wprowadzono wiele potrójnych elementów: trzyłukowy portal, trzy herby, trzy duże okna podzielone w pionie i poziomie na trzy kwatery, trzy okna po lewej i trzy po prawej stronie, trzy okna w dachu zwane lukornami i trzy kondygnacje na wieżach. Następnie w latach 1720-46 powiększono pałac wg projektu Kacpra Bażanki o skrzydła boczne. Pałac zachował szczęśliwie pierwotną sylwetkę, jest zaliczany do zabytków najwyższej rangi i uznawany jest za najlepiej zachowany obiekt architektoniczny w Polsce z czasów wazów. Pałac pozostawał rezydencją biskupów krakowskich do 1789r., następnie pełnił funkcję siedziby władz administracyjnych. 1 stycznia 1977 r. obiekt został przejęty przez Muzeum Narodowe.

Trasa spacerowa wokół Wzgórza Zamkowego pozwoli nam na zwiedzenie najcenniejszych zabytków dawnej architektury Kielc. Ziemia Świętokrzyska to bez wątpienia skarbnica bezcennych pamiątek historycznych z Sandomierzem, Opatowem, Wiślicą, Pińczowem, Ujazdem, Jędrzejowem, Bodzentynem, archeologicznych ze śladami dinozaurów, geologicznych z unikalnymi odmianami wapieni, przyrodniczych z unikalną roślinnością ciepłolubną, kultury materialnej – prawiecznych zabytków techniki. I wreszcie ziemia świętokrzyska to wymarzone miejsce dla turystów kochających spokój. To wspaniała baza dla rozwoju agroturystyki i produkcji zdrowej żywności. Wszystkie formy turystyki od kwalifikowanej poprzez edukacyjną, rekreacyjną po agroturystykę to przyszłość dla regionu to praca dla mieszkańców tej uroczej ziemi. Czy może mówić, że zna Polskę ten, co tu jeszcze nie był?