Zagroda ma kształt zamkniętego czworoboku. Od frontu znajduje się główny budynek mieszkalny, od wschodu dwie dobudowane do niego izby oraz zabudowania gospodarcze (stajnia, chlew, cielętnik i obora), od północy wozownia, a od zachodu wysokie drewniane ogrodzenie, które miało chronić m.in. przed grasującymi w okolicy wilkami.

Była to zagroda rolnicza, ale wejście do domu prowadzi przez przejezdną sień, która stanowiła element charakterystyczny małomiasteczkowej zabudowy. Na belce w głównej izbie zachował się napis: "Święty Floryanie broń domu tego A.D. 1809". Ta izba wraz z sienią to najstarsza część domu, druga izba dobudowana została w latach 70. XIX wieku, a dwie kolejne - w okresie międzywojennym.

Zagroda służyła Czernikiewiczom do lat 60. ubiegłego wieku. Jej stan był już jednak katastrofalny. W latach 1969-70 dzięki staraniom ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków Andrzeja Michałowskiego została gruntownie wyremontowana i uratowana. W 1981 roku została przejęta przez Muzeum Wsi Kieleckiej. Urządzona w części mieszkalnej wystawa pokazuje zmiany, jakie zachodziły w domu rolnika. Sień i izba ze wspomnianą belką to przykład wyposażenia z XIX wieku. W sieni zobaczyć możemy m.in. urządzenie o nazwie stępa nożna, które służyło do kruszenia ziarna na kaszę. W izbie zwracają uwagę warsztat tkacki, otwarta szafa ze zdobionymi ręcznie fajansowymi naczyniami, stare obrazy religijne, a także kuchnia z okapem i piecem chlebowym. W obydwu pomieszczeniach podłogę stanowi gliniana polepa.

W drugiej izbie, także z odrębną kuchnią i piecem chlebowym, jest już podłoga drewniana. Umieszczono tam m.in. dwuczęściowy kredens, stół z ołtarzykiem, wiszący zegar z wagami, a między dwoma łóżkami - kolebkę na biegunach. Nie jest to oryginalne wyposażenie izby, ale wszystkie eksponaty pochodzą z okolic Bodzentyna. Pamiątki po Czernikiewiczach zobaczyć można w trzeciej izbie, z okresu międzywojennego - to portret rodzinny, a także mniejsze zdjęcia wiszące na ścianie. Tam także znajduje się maszyna do szycia Singer, komoda i zegar z wahadłem.

Po wyjściu z domu na podwórko warto zajrzeć do stajni, gdzie zwraca uwagę żłób wydłubany z pnia drzewa. Narzędzia, które służyły niegdyś do uprawy roli i były zgromadzone w wozowni, nie są obecnie eksponowane. Część zabudowań gospodarczych zagrody władze Bodzentyna chcą wykorzystać na stworzenie lokalnego centrum kultury i sztuki. Według planów odbywać się tam będą warsztaty i przedstawienia teatralne, a także powstanie galeria.

W artykule wykorzystałem informacje zawarte w opracowaniu "Zagroda Czernikiewiczów w Bodzentynie", wydanym przez Muzeum Wsi Kieleckiej w 1997 roku.

---------------------------------------
Zagroda Czernikiewiczów znajduje się przy odchodzącej z Dolnego Rynku w Bodzentynie ulicy 3 Maja. Udostępniana jest do zwiedzania codziennie, z wyjątkiem poniedziałków, w godz. 9-17 (w miesiącach zimowych w godz. 9-15). Oprowadza po niej mieszkająca w sąsiednim domu opiekunka ekspozycji.