Brusznia (312 m n.p.m.) to jedno ze wzniesień zbudowanego z wapieni dewońskich Pasma Kadzielniańskiego. Doskonale nadawała się do konspiracyjnych spotkań - cała pokryta jest lasem, głównie sosnowym, a w dodatku odległa zaledwie 5 km od centrum Kielc. W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku na Bruszni spotkali się powstańcy planujący atak na miasto. Kiedy się jednak zebrali i zorientowali, że są zbyt słabo uzbrojeni, postanowili zrezygnować. Kilku wracających ze zbiórki powstańców zostało zaatakowanych przez Rosjan i straconych na pobliskiej Karczówce.

W 1916 roku, w 53. rocznicę powstania, na szczycie Bruszni ułożony został niewielki kopczyk z kamieni i z brzozowym krzyżem. Rok później stanął tam duży drewniany krzyż ustawiony przez I Kielecką Drużynę Harcerską działającą przy Szkole Męskiej Handlowej (dziś II LO) z okazji odbywającego się pod koniec maja Pierwszego Zlotu Okręgowego ZHP. Z powodu naturalnego zniszczenia drewna zawalił się. W 1937 roku, podczas obchodów 25-lecia harcerstwa kieleckiego, stanął w jego miejscu nowy, 28-metrowy krzyż z modrzewia. Poświęcony został podczas mszy polowej 17 maja i przetrwał pół wieku. W czasie okupacji odbywały się pod nim zbiórki tajnego harcerstwa, tam także harcerze składali przyrzeczenie.

Stalowa korona, która się z niego zachowała, znajduje się na stojącym obecnie na Bruszni krzyżu z jodły. Został także postawiony przez harcerzy, z inicjatywy druha Tadeusza Paradowskiego. 16 lat temu poświęcił go biskup Mieczysław Jaworski. Choć ma prawie 20 m wysokości, ledwie wystaje ponad wierzchołki drzew. Na okrągłej betonowej podstawie wokół niego stoją cztery kolumny z kamienia wyznaczające kierunki świata. Między nimi w 2003 roku z inicjatywy Związku Piłsudczyków wmurowana została tablica z napisem: "Pamięci bohaterom powstania 1863 roku krzyż ten postawiono". Na metalowej obejmie krzyża widnieją kolejne daty jego ustawiania.

Na Brusznię prowadzi szlak turystyczny i liczne ścieżki od strony Karczówki, Białogonu i ul. Krakowskiej. Szczyt jest bardzo łagodny, więc z wejściem nie ma trudności. Trzeba tylko uważać na wystające w niektórych miejscach fragmenty skał. Ze szlaku widać w lesie liczne zapadliska i zagłębienia - to pozostałości po dawnej eksploatacji rud ołowiu i srebra. Kwitnące przylaszczki i zawilce sprawiają, że spacer przez wzgórze ma teraz dodatkowy urok.

Jak tam trafić

Brusznia znajduje się w granicach Kielc, na czerwonym szlaku turystycznym Karczówka - Chęciny. Zarówno z Karczówki, jak i z Białogonu droga pod krzyż na szczycie ma ok. 2,5 km długości.