Miano zboru zawdzięcza prawdopodobnie Waleremu Przyborowskiemu, który w powieści "Aryanie" umieścił w Chełmcach "gniazdo heretyckie". Pisał jednak o dużym zamku, w którym spotykali się uczestnicy spisku przeciw królowi Janowi Kazimierzowi i zwolennicy poddania Rzeczypospolitej Szwedom. Drugi powód, dla którego przylgnęło określenie zbór mógł być taki, że mąż Anny Ostrogskiej - ona to ufundowała ową budowlę pod koniec XVI w. - był wyznania prawosławnego, a więc innowiercą.

Za tym, że był to dwór obronny przemawiają grube na metr mury i fakt, że cała powierzchnia pierwszego piętra stanowiła jedno pomieszczenie, do którego nie można było wejść z parteru. Stwarzało to doskonałe warunki do obrony przed napastnikami.

Od XVII w. pozostawał własnością możnego rodu Tarłów, dla których jednak nie był godną rezydencją. Według legendy, gdy wojewoda Jan Tarło chciał zaprosił do Chełmiec biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika, ten odparł mu, że do byle chałupy nie pojedzie. Urażony wielmoża kazał więc zbudować w pobliskim Podzamczu Piekoszowskim pałac dorównujący biskupiemu w Kielcach.

A dwór w Chełmcach popadał w ruinę. Nie oszczędzały go pożary, ludzie o niego nie dbali. Niewiele brakowało, aby się zawalił lub został rozebrany. Prawie 20 lat temu kupił go Tadeusz Borsa, były konserwator wojewódzki. Sprawił nowy dach i rozpoczął prace remontowe. Jak widać - trwają do dziś. Obecny właściciel uważa budynek za najstarszy murowany dwór w województwie.

Po przeciwnej stronie drogi, naprzeciw dworu jest ścieżka prowadząca na Górę Zachetnią, gdzie niegdyś wydobywano galenę - rudę ołowiu. Idąc drogą w kierunku południowym, dotrzemy do wczesnobarokowego kościoła pod wezwaniem św. Marii Magdaleny i św. Mikołaja. Wybudował go wspomniany już wojewoda Tarło. Na łuku oddzielającym nawę od prezbiterium umieszczono płaskorzeźbę lwów podtrzymujących herb Tarłów - Topór.

Kościół w Chełmcach - z racji położenia na wyniosłym wzgórzu - jest doskonale widoczny z dużej odległości. Plac wokół niego z kolei to doskonały punkt widokowy. Można stamtąd podziwiać Kielce i przepiękną panoramę Gór Świętokrzyskich - od Miedzianki czy Góry Dobrzeszowskiej na zachodzie po Łysicę i Święty Krzyż na wschodzie.


Jak tam trafić?

Chełmce położone są w gminie Strawczyn, w pobliżu drogi Miedziana Góra - Ruda Strawczyńska. Aby dojechać z niej do dworu czy kościoła, należy na skrzyżowaniu z drogą do Oblęgorka skręcić w lewo.