Jak się skończył w Polsce socrealizm?

Literatura Recenzje
Wys�ano dnia 17-11-2010 o godz. 02:00:05 przez rafa 2535

Janusz Detka w ciekawej rozprawie naukowej pt. Wiersze polskiej „odwilży” (Wydaw. U. H.-P. J. Kochanowskiego, Kielce 2010, 245 s.) opowiada o roli polskich poetów w czasie „odwilży” i „przymrozków” w naszym kraju, czyli o fazach rozluźniania się i zacieśniania w latach 1953-1957 rygorów totalitarnego systemu komunistycznego i o ostatecznym rozprawieniu się z panującym w literaturze ortodoksyjnym i schematycznym socrealizmem, narzuconym przez stalinizm. To był euforyczny bezkrwawy polski Październik, po którym zaraz nastąpił krwawy Październik na Węgrzech, opłakiwany przez polskich poetów.

Zanim ukazał się w 1955 r. słynny Poemat dla dorosłych Adama Ważyka, który odbił się najszerszym echem i który najmocniej przyczynił się do ośmieszenia i obalenia w polskiej literaturze socrealizmu, już od marca 1953, od śmierci Stalina, w pismach literackich zaczęły się pojawiać wiersze-zwiastuny, zawierające elementy krytyki doktryny komunistycznej i socrealizmu. Były to utwory grupy „pryszczatych”, m.in. W. Wirpszy, W. Woroszylskiego, B. Drozdowskiego, jak również takich poetów, jak Z. Herbert, P. Hertz, M. Jastrun, T. Różewicz, L. Staff i in., a nawet J. Przyboś, choć zaślepiony ideologią komunizmu, zaatakował socrealizm z punktu widzenia estetycznego. Detka kładzie nacisk na wątek rozrachunkowo-etyczny. Podkreśla, jakim bolesnym procesem dla poetów, zindoktrynalizowanych przez ideologię komunistyczną, było wyzwalanie się z niej i dochodzenie do prawdy. Doskwierało im poczucie winy. W dodatku musieli się borykać z cenzurą, niektóre ich teksty ukazywały się obcięte i porozrzucane po różnych pismach. Badacz dokonał ogromnego dzieła zebrania i scalenia tych wierszy oraz ich opracowań krytycznoliterackich. Stworzył pokaźną bibliografię załącznikową. Ważną częścią aparatu naukowego rozprawy są też, oprócz indeksu utworów poetyckich, indeks osób i skrupulatne przypisy naukowe.

Język pracy jest ciekawy i klarowny, choć autor posługuje się (z umiarem) terminami naukowymi. Ożywia go swoista „metaforyka naukowa”. Rozprawa ta jest cenna nie tylko dla naukowców, ale też stanowi klucz do zrozumienia wielu utworów tego okresu, np. Jastruna, dla wszystkich odbiorców poezji.

Zofia Korzeńska

Komentarze

LiteraturaJak się skończył w Polsce socrealizm?

Literatura
Jak się skończył w Polsce socrealizm?