Wys�ano dnia 06-05-2006 o godz. 12:30:00 przez pala2 616
 | To kolejna miejscowość w regionie świętokrzyskim, która kiedyś posiadała prawa miejskie. Dziś trudno w to uwierzyć, bo nawet w porównaniu z niewielkimi okolicznymi wsiami nie prezentuje się imponująco. |
O tym, że Janików kiedyś był miastem, świadczy jedynie rozległy rynek. Przed wiekami odbywało się tam po kilkanaście jarmarków rocznie. Teraz to mocno zaniedbany plac z remizą strażacką pośrodku. Ratusz spłonął w wielkim pożarze w 1767 roku. W następnym wieku Janików przestał być miastem. A był nim, jak twierdzi Józef Myjak w monografii gminy Ożarów "W krainie lessu i białych skał" (Sandomierz 2005), od 1559 roku. Wtedy to właściciel sąsiednich Jankowic Stanisław Jankowski miał założyć miasto Janino, które wkrótce przechrzczono na Janików.
Przez wieki słynęło ono z wydobycia i obróbki kamienia - wapienia kredowego nazywanego też janikowskim. Pierwsi mistrzowie kamieniarstwa przybyli z Włoch wraz z królową Boną. Dzięki nim Janików stał się prężnym ośrodkiem. Wydobywany tam kamień wywożono nad odległą o kilkanaście kilometrów Wisłę, skąd płynął łodziami i tratwami w świat. Był wykorzystywany przez rzeźbiarzy, a także w budownictwie. Janikowski rodowód mają m.in. niektóre nagrobki na warszawskich Powązkach, a także liczne przydrożne figury na ziemi sandomierskiej. W pierwszej połowie XVIII wieku, kiedy to Janików należał do możnego rodu Sapiehów, pracował tam wybitny rzeźbiarz późnego baroku Tomasz Hutter.
Jak podaje Myjak, w drugiej połowie XIX wieku kamieniarstwem w Janikowie zajmowało się kilkadziesiąt osób. Jeszcze po wojnie było tam osiem warsztatów. Kiedy jednak na cmentarzach kamień zaczęły wypierać lastrykowe grobowce, kolejne zaprzestawały działalności. Obecnie w Janikowie czynny jest tylko jeden warsztat kamieniarski, który prowadzi Henryk Dąbrowski.
Dzieła dawnych kamieniarzy podziwiać można na cmentarzu parafialnym, gdzie znajduje się kilkadziesiąt rzeźb - najstarsze z nich pochodzą z XIX wieku. W pobliskim kościele, zbudowanym na niewielkim wzniesieniu w 1873 roku, warto natomiast zwrócić uwagę na trzy kamienne ołtarze. Zamiast obrazów znajdują się w nich płaskorzeźby - w głównym Matki Boskiej z Dzieciątkiem i patronki kościoła św. Anny, a po bokach świętych Wojciecha i Stanisława. Kilka kamiennych figur podziwiać można przy drodze przez Janików. Z kamienia jest także większość domów byłego miasta. Niektóre zachowały dawne ozdoby.
Około półtora kilometra na północ za Janikowem znajdują się kamieniołomy, w których wydobywa się jeszcze wapień. Wysoka na około 20 m stroma ściana rozciąga się na przestrzeni kilkuset metrów. Szukający cennego surowca kamieniarze wydrążyli w niej otwory wyglądające z daleka jak niewielkie jaskinie.
Jak tam trafić
Janików położony jest w gminie Ożarów, kilkaset metrów na prawo od drogi Ożarów - Zawichost. Kamieniołomy znajdują się w lesie po jej drugiej stronie, prowadzi do nich droga gruntowa.
Przez wieki słynęło ono z wydobycia i obróbki kamienia - wapienia kredowego nazywanego też janikowskim. Pierwsi mistrzowie kamieniarstwa przybyli z Włoch wraz z królową Boną. Dzięki nim Janików stał się prężnym ośrodkiem. Wydobywany tam kamień wywożono nad odległą o kilkanaście kilometrów Wisłę, skąd płynął łodziami i tratwami w świat. Był wykorzystywany przez rzeźbiarzy, a także w budownictwie. Janikowski rodowód mają m.in. niektóre nagrobki na warszawskich Powązkach, a także liczne przydrożne figury na ziemi sandomierskiej. W pierwszej połowie XVIII wieku, kiedy to Janików należał do możnego rodu Sapiehów, pracował tam wybitny rzeźbiarz późnego baroku Tomasz Hutter.
Jak podaje Myjak, w drugiej połowie XIX wieku kamieniarstwem w Janikowie zajmowało się kilkadziesiąt osób. Jeszcze po wojnie było tam osiem warsztatów. Kiedy jednak na cmentarzach kamień zaczęły wypierać lastrykowe grobowce, kolejne zaprzestawały działalności. Obecnie w Janikowie czynny jest tylko jeden warsztat kamieniarski, który prowadzi Henryk Dąbrowski.
Dzieła dawnych kamieniarzy podziwiać można na cmentarzu parafialnym, gdzie znajduje się kilkadziesiąt rzeźb - najstarsze z nich pochodzą z XIX wieku. W pobliskim kościele, zbudowanym na niewielkim wzniesieniu w 1873 roku, warto natomiast zwrócić uwagę na trzy kamienne ołtarze. Zamiast obrazów znajdują się w nich płaskorzeźby - w głównym Matki Boskiej z Dzieciątkiem i patronki kościoła św. Anny, a po bokach świętych Wojciecha i Stanisława. Kilka kamiennych figur podziwiać można przy drodze przez Janików. Z kamienia jest także większość domów byłego miasta. Niektóre zachowały dawne ozdoby.
Około półtora kilometra na północ za Janikowem znajdują się kamieniołomy, w których wydobywa się jeszcze wapień. Wysoka na około 20 m stroma ściana rozciąga się na przestrzeni kilkuset metrów. Szukający cennego surowca kamieniarze wydrążyli w niej otwory wyglądające z daleka jak niewielkie jaskinie.
Jak tam trafić
Janików położony jest w gminie Ożarów, kilkaset metrów na prawo od drogi Ożarów - Zawichost. Kamieniołomy znajdują się w lesie po jej drugiej stronie, prowadzi do nich droga gruntowa.
Janusz Kędracki Gazeta Wyborcza
| Komentarze |