TakÄ… potrawÄ… jest na przykÅ‚ad kugiel. Nazwa pochodzi od ksztaÅ‚tu kuli, w jakÄ… byÅ‚a ta potrawa formowana. ByÅ‚o to danie wytworne i przeznaczone dla bogatych Å»ydów. Robiono je z tartych ziemniaków z dużą iloÅ›ciÄ… jaj. Do tego dodawano gÄ™sinÄ™ lub baraninÄ™, kugiel byÅ‚ bowiem dla Å»ydów potrawÄ… koszernÄ…. Polacy, jako mniej zamożni, przystosowali tÄ™ potrawÄ™ do swojej kuchni, ale w wersji uboższej, czÄ™sto bez miÄ™sa. Tylko w dni Å›wiÄ…teczne dodawali do niego miÄ™so, które byÅ‚o dostÄ™pne w gospodarstwie, czyli najczęściej wieprzowinÄ™. Przepis na kugiel byÅ‚ przekazywany z pokolenia na pokolenie i przetrwaÅ‚ w tradycji kuchni Å›wiÄ™tokrzyskiej do dziÅ›. Najbardziej znany jest w Czermnie i okolicach Przedborza. Danie to zaintrygowaÅ‚o mnie nie tylko sposobem przyrzÄ…dzania, ale i tradycjÄ…, jaka jest z nim zwiÄ…zana, a która do dziÅ› jest kultywowana. Zatem przygotowaÅ‚am go wÅ‚asnorÄ™cznie, zaniosÅ‚am do redakcji Wici na degustacjÄ™ i dzielÄ™ siÄ™ tym przepisem z Wami, Drodzy Czytelnicy.

Składniki:

2 kg ziemniaków
½ kg żeberek wieprzowych
2 średnie cebule
2 jajka
3 łyżki mąki pszennej
sól, pieprz
smalec lub olej
bułka tarta

SÄ… to proporcje na blachÄ™ „keksówkÄ™”.



Przygotowanie:

Ziemniaki obrać i zetrzeć na tarce lub w maszynce, odcisnąć na sicie nadmiar wody. CebulÄ™ pokroić w kostkÄ™ i usmażyć na tÅ‚uszczu na rumiano. NastÄ™pnie wymieszać ze sobÄ… masÄ™ ziemniaczanÄ…, cebulkÄ™, mÄ…kÄ™, jajka oraz dobrze przyprawić solÄ… i pieprzem. Tego ostatniego nie żaÅ‚ować, tak aby masa miaÅ‚a konkretny smak. Å»eberka pokroić w mniejsze części i najlepiej, jeżeli umiemy, wyjąć z nich koÅ›ci. Oprószyć je solÄ… i pieprzem. BrytfannÄ™ posmarować tÅ‚uszczem i wysypać buÅ‚kÄ… tartÄ…. PoÅ‚owÄ™ masy wylać do brytfanny i uÅ‚ożyć na niej miÄ™so. Jeżeli mamy żeberka z koÅ›ciÄ…, to należy ukÅ‚adać je pionowo, aby kość nie przeszkadzaÅ‚a potem w krojeniu. Zalać resztÄ… ziemniaków i zakryć wszystko foliÄ… aluminiowÄ…. Piec w piekarniku w temperaturze do 170 stopni przez okoÅ‚o 2 godziny a nastÄ™pnie zdjąć z brytfanny foliÄ™. Teraz podkrÄ™camy lekko ogieÅ„ i pieczemy jeszcze przez co najmniej godzinÄ™ na zÅ‚oty kolor. Podawać na gorÄ…co. Kugiel można odgrzewać. Ponoć jeszcze lepiej wtedy smakuje. Ja nie zdążyÅ‚am tego wypraktykować, bo ekipa Wici zjadÅ‚a wszystko za pierwszym podejÅ›ciem. Zamiast żeberek można do kugla dodać kawaÅ‚ki karkówki, golonki lub boczku – pamiÄ™tajmy miÄ™so musi mieć tÅ‚uszczyk.

Jak już z wspomniaÅ‚am, z kuglem wiąże siÄ™ pewna tradycja do dziÅ› praktykowana wÅ‚aÅ›nie w Czermnie i Przedborzu. Od dawien dawna mieszkaÅ„cy tamtych okolic przygotowywali kugiel na każde ważniejsze Å›wiÄ™ta. PrzygotowanÄ… w przeddzieÅ„ wieczorem potrawÄ™ zanoszono do miejscowej piekarni i wkÅ‚adano do wygaszanego pieca. Wszystkie byÅ‚y pieczone razem a nazajutrz po porannej mszy wszyscy udawali siÄ™ do piekarni po swój kugiel, który zjadany byÅ‚ w czasie Å›wiÄ…tecznego Å›niadania. Jak donoszÄ… różne źródÅ‚a, w Czermnie przed dziesiÄ™ciu laty i wczeÅ›niej ludzie nosili kugle do paÅ„stwowej piekarni, a w ostatnim dziesiÄ™cioleciu do piekarni prywatnej. Tamtejsi mieszkaÅ„cy szczycÄ… siÄ™ tÄ… potrawÄ… i przygotowujÄ… jÄ… na każde ważniejsze Å›wiÄ™to i dla specjalnych goÅ›ci np. na dożynki. Kugiel z Czermna zostaÅ‚ w 2007 roku wpisany na listÄ™ produktów tradycyjnych.

Potrawa ta staÅ‚a siÄ™ też popularna w innych regionach Polski i wystÄ™puje pod nazwÄ… babka ziemniaczana. W przepisach panujÄ… wprawdzie pewne różnice – jedni dodajÄ… do kugla surowÄ… cebulÄ™ a inni smażonÄ…, jajka zastÄ™powane sÄ… czasem mlekiem, ale zasada jest ta sama – masa ziemniaczana z dodatkiem miÄ™sa pieczona jest w brytfannie lub gÄ™siarce co najmniej 3 godziny.

W tegorocznych wydaniach papierowych Wici przedstawiÅ‚am kilka przeze mnie wybranych i przygotowanych potraw z naszego regionu. Jednakże to nie wyczerpuje tematu kuchni Å›wiÄ™tokrzyskiej i dlatego zachÄ™cam Was do poszukiwania przepisów na dawne potrawy regionalne. Można ich szukać na wspomnianej liÅ›cie produktów tradycyjnych (np. na stronie www.wrota-swietokrzyskie.pl), w wydawnictwie UrzÄ™du MarszaÅ‚kowskiego naszego województwa pt. „ÅšwiÄ™tokrzyskie smaki”, na stronach internetowych, a także u źródÅ‚a, czyli wÅ›ród gospodyÅ„, które nadal gotujÄ… potrawy regionalne. Po dobie zachwytu kuchniami caÅ‚ego Å›wiata może warto przypomnieć sobie staropolskie przysÅ‚owie „Cudze chwalicie, swego nie znacie”.