Do Młodzaw od drugiej połowy XVII wieku podążały tysiące wiernych, aby pomodlić się przed obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Wizerunek Maryi z lewą ręką na sercu przebitym mieczem, a prawą na stole z narzędziami męki Chrystusa znajdował się w pałacu księcia Korybuta Wiśniowieckiego. Jak pisze ksiądz Jan Wiśniewski ("Historyczny opis, kościołów, miast, zabytków i pamiątek w pińczowskiem, skalbmierskiem i wiślickiem", 1927), wpatrywali się weń często Zofia i Jerzy Komorowscy z należącego do parafii młodzawskiej Kozubowa i pod jego wpływem porzucili wyznanie kalwińskie na rzecz katolicyzmu. Na wieść o tym księżna Wiśniowiecka podarowała swojej przyjaciółce Zofii ten obraz. Z kolei od Komorowskiej wyprosił go dla kościoła w Młodzawach ksiądz Wojciech Domicki.

Obraz zasłynął cudami. W 1670 roku miało się przed nim ukazać wielkie światło. Świadkami byli parafianie, którzy przybyli licznie, ponieważ myśleli, że pali się kościół. Modlący się przed Matką Boską ludzie mieli też doznawać uzdrowień i innych łask. Potwierdziły je specjalne komisje przysłane przez biskupa krakowskiego, który w 1680 roku uznał obraz za cudowny. Dla pielgrzymujących do niego wiernych brakowało miejsca w niewielkim kościele, dlatego też w 1716 roku rozpoczęła się budowa nowej świątyni. Jej fundatorami byli Michał i Teresa Kępscy, dzierżawcy Kozubowa. Jak głosi podanie, na ten cel przeznaczyli m.in. wyorany przez sługę w polu skarb, który w żelaznej skrzyni zakopali ponoć uciekający przed wojskami polskimi Szwedzi.

Budowa trójnawowej świątyni trwała blisko pół wieku, ale końcowe dzieło budziło i budzi zachwyt wielu. "Kościół ten nie stoi przy drodze, długo do niego iść trzeba pod górę, ale nie żal trudów. Bardzo jest piękny i wspaniały, cały z głazu, ma smakowitą facjate, którą zdobi pięć figur kamiennych" - opisywała na początku XIX wieku pisarka Klementyna z Tańskich Hoffmanowa. Wiek później, w cytowanym już dziele, ksiądz Wiśniewski stwierdził: "Wspaniały kościół, postawiony z ciosu w stylu odrodzenia niemieckiego, nie powstydziłby się stać w dużem mieście; należy do najpiękniejszych kościołów w kraju".

Świątynia otoczona jest kamiennym murem z kapliczkami ze stacjami Drogi Krzyżowej, na co dzień zamykanymi. Wejście na przykościelny teren prowadzi przez barokową bramę w dzwonnicy z 1779 roku. Na ścianie świątyni zachowały się liczne napisy wyryte przez pielgrzymów.

Cel, do którego przybywali - obraz Matki Boskiej Bolesnej w srebrnej sukience z 1750 roku - znajduje się w głównym ołtarzu. Oprócz głównego są dwa boczne ołtarze w ramionach krzyża, na planie którego jest zbudowany kościół, a także sześć ołtarzy w kaplicach naw bocznych. W wystroju nawy głównej dominują kamienne rzeźby apostołów.

Na ścianie między prezbiterium a północną kaplicą zwraca uwagę nagrobek z czarnego marmuru hrabiego Aleksandra Wielopolskiego, tytułującego się także margrabią Gonzaga z Myszkowskich. Zwieńczony jest płaskorzeźbionym popiersiem zmarłego, a pod polem z inskrypcją widnieje herb Wielopolskich - Starykoń. Doczesne szczątki margrabiego spoczywają w krypcie pod prezbiterium. To jedna z najbardziej tragicznych i kontrowersyjnych postaci w naszej historii. Jako naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego zabiegał u cara o jak największą autonomię dla Polaków, ale został przez nich okrzyknięty zdrajcą za zbytnią ugodowość wobec Rosji. Zmarł po długiej chorobie w 1877 roku w Dreźnie. Jego ciało sprowadzono najpierw do Książa Wielkiego, skąd w kondukcie pogrzebowym zostało przewoezione do Młodzaw.

W podziemiach kościoła są także pochowani inni przedstawiciele rodu Wielopolskich, fundatorów i proboszczów kościoła. Tam również spoczywa margrabia Józef Władysław Gonzaga Myszkowski, po którego śmierci w 1727 roku rozległe dobra na Ponidziu, wchodzące w skład założonej przez Myszkowskich ordynacji, przejęli po kądzieli Wielopolscy.

Podziemne krypty nie są udostępnione zwiedzającym, za to kilometr dalej na południe od kościoła, przy dawnym trakcie do Młodzaw, nad głębokim wąwozem lessowym podziwiać można barokowe figury z pierwszej połowy XVIII wieku: w środku Chrystus Ukrzyżowany, a po bokach święci Janowie - Kanty i Nepomucen. Będąc w Młodzawach, warto też wybrać się do Ogrodu na Rozstajach, prywatnego ogrodu botanicznego z ponad dwoma tysiącami roślin.

Jak tam trafić

Młodzawy Małe to wieś w gminie Pińczów. Dojazd od drogi Pińczów - Wiślica, za Młodzawami Dużymi należy skręcić w lewo w asfaltową drogę prowadzącą do kościoła. Przy jej rozwidleniu znajduje się Ogród na Rozstajach, otwarty dla zwiedzających w niedziele i święta.