Jeziora te powstały pod koniec ostatniego zlodowacenia i mają ponad 10 000 lat, kiedy to lądolód pokrywał obszar dzisiejszej północnej Polski, na jego przedpolu istniała sucha, mroźna pustynia peryglacjalna. W takich warunkach procesy eoliczne doprowadzały do powstania licznych wydm budowanych przez wiatr z piaszczystych osadów. Obniżenia powstałe po wywianiu piasku to misy deflacyjne, które po ociepleniu i zwilgotnieniu klimatu (w holocenie) zostały wypełnione wodą.

Wydmy "wędrowały" na niewielkie odległości i wkraczały w istniejące już doliny. Jeśli przegradzały je poprzecznie powodowały naturalne zapory, które z czasem wypełniały się wodą tworząc liczne jeziora eoliczno-zaporowe. Duże nagromadzenie tych jezior występuje m.in. w gminach: Łopuszno, Mniów, Małogoszcz, Piekoszów, Iłża, Zwoleń.

Ze względu na genezę i ich rozwój tworzą ekosystemy jeziorno-torfowiskowo-wydmowe o niespotykanych walorach przyrodniczych. Występują tu stanowiska rzadkich roślin chronionych (np. rosiczka), a także w wielu przypadkach ślady gniazdowania i żerowania łabędzi, dzikich gęsi i kaczek, bocianów, żurawi, ptaków drapieżnych. Wielokrotnie natrafiano na ślady ssaków kopytnych oraz bobrów. Biorąc pod uwagę te wyjątkowe walory przyrodnicze jeziora jeziora i ich kompleksy wraz z otoczeniem powinny być objęte ochroną rezerwatową.