Wys�ano dnia 21-07-2004 o godz. 17:00:00 przez pala2 1739
 Wyruszamy z Nowej Słupi i po zakupieniu biletów wstępu uprawniających do wkroczenia na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego idziemy w górę „Drogą Królewską” bo skoro królowie mogli tędy chadzać to i nam wypada. Wyruszamy szlakiem niebieskim który doprowadzi nas na sam szczyt który zwany jest Łyścem, Łysą Górą lub Świętym Krzyżem. |
Jest to trzecie co do wysokości wzniesienie w Górach Świętokrzyskich i posiada wysokość 595 m n.p.m. W czasach pogańskich było to miejsce kultu trzech bóstw związanych z siłami przyrody: Śwista, Pośwista i Pogody. Ośrodek kultu powstał i rozwijał się prawdopodobnie w czasach rzymskich i we wczesnym średniowieczu. Do czasów współczesnych zachował się mocno zniszczony kamienny wał kultowy w kształcie elipsy na długości około 1800 m.
Data powstania klasztoru i przybycia benedyktynów na Św. Krzyż nie jest znana. Jan Długosz podaje rok 1006 jako datę fundacji klasztoru przez Bolesława Chrobrego który za namową królewicza węgierskiego Emeryka miał wybudować klasztor ale jest to niemożliwe albowiem książę Emeryk syn króla Węgier Stefana I, urodził się w 1007roku.
Najstarsze wzmianki źródłowe pochodzą z XIII – wiecznej Kroniki Wielkopolskiej. Wymienia ona Bolesława Krzywoustego jako fundatora jednonawowego kościoła romańskiego na początku XII wieku. Skąd przybyli benedyktyni też jednoznacznie nie jest powiedziane, przypuszcza się że Bolesław Krzywousty mógł ich sprowadzić z Węgier w roku 1113 wraz z relikwiami Świętego Krzyża, które niegdyś należały do króla Węgier Stefana I.
W XIV wieku pierwszy raz pojawia się nazwa opactwa na Łysej Górze: Opactwo Ojców Benedyktynów Świętego Krzyża. Rozkwit klasztoru przypada na czasy Jagiellonów. Dużą popularnością cieszył się klasztor wśród koronowanych głów. Siedmiokrotnie bywał tu Władysław Jagiełło, trzykrotnie Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht i Zygmunt Stary z Królową Boną. Na Św. Krzyż pielgrzymowali także: Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz oraz Michał Korybut Wiśniowiecki (syn Jaremiego).
Liczne najazdy i pożary niszczyły zabudowania klasztoru. W 1777 roku spalił się cały kościół oraz znaczna część zabudowań klasztornych. Odbudowa trwała wiele lat, dopiero w 1806 roku kościół został odrestaurowany. Ukazem carskim w 1819 roku nastąpiła kasata klasztoru. W lutym 1863 na Św. Krzyżu przebywa oddział gen Langiewicza. Władze carskie w roku 1884 utworzyły w zachodnim skrzydle więzienie o zaostrzonym rygorze zwane Polskim Sachalinem. Od 1936 roku nowymi gospodarzami są Oblaci Maryi Niepokalanej. Jesienią 1941 roku w budynkach zajmowanych przez więzienie hitlerowcy stworzyli obóz zagłady dla jeńców radzieckich, których to zginęło tu około 7000.
Zwiedzanie rozpoczynamy od gotyckich krużganków pochodzących z XV wieku. Posiadają one sklepienia krzyżowo-żebrowe, a zworniki i wsporniki ozdobione są herbami „dobroczyńców” opactwa. Następnie zwiedzamy kościół Trójcy Świętej i Podwyższenia Krzyża Świętego wybudowany w latach 1781 – 1806 w stylu klasycystycznym - halowy jednonawowy.
Wewnątrz świątyni na uwagę zasługują obrazy namalowane przez Franciszka Smuglewicza. Obraz przedstawiający Trójcę Świętą znajduje się w ołtarzu głównym zaś pozostałe sześć po trzy na ścianach bocznych kościoła. Obrazy na ścianach bocznych stanowią ołtarze boczne. Obrazy są opisane co ułatwia zwiedzającym poznanie ich treści. Przechodzimy do zakrystii, sklepienie krzyżowe z XVIII-wieczna polichromią przedstawiającą duchowa drogę św. Benedykta do chwały. Ściany ozdobione są boazerią intarsjowaną fundacji opata Karskiego.
Niezwykle cennym zabytkiem z okresu wczesnego baroku jest kaplica Oleśnickich, zwana też Kaplicą Relikwii Krzyża Świętego. Wzniesiona została w latach 1611 – 20 przez Mikołaja Oleśnickiego na zrębach dawnego kapitularza, zwieńczona kopułą z latarnią. Na ścianach malowidła Macieja Rajchana. Centralne miejsce w kaplice zajmuje XVII-wieczny marmurowy ołtarz z tabernakulum, w którym przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Po prawej stronie wejścia znajduje się wczesnobarokowy nagrobek rodziny fundatora Mikołaja Oleśnickiego, jego żony Zofii z Lubomirskich.
W podziemiach kaplicy znajduje się krypta grobowa z trumnami rodziny Oleśnickich, opata Sierakowskiego, powstańca powstania styczniowego i księcia Jaremiego Wiśniowieckiego. Po wyjściu na krużganki przechodzimy do Muzeum Misyjnego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.
Wychodzimy na zewnątrz a następnie wchodzimy od strony zachodniej do budynku dawnego klasztoru gdzie znajduje się Muzeum Przyrodniczo-Leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego gdzie możemy poznać nie tylko przyrodę Ś.P.N. ale całą przyrodę regionu ponad to całą geologię regionu który nazywany jest przez naukowców „największym muzeum geologii pod gołym niebem”. Poza przyrodą możemy poznać ciekawe dokumenty z zakresu archeologii.
Po krótkim odpoczynku przechodzimy w stronę wieży przekaźnika następnie schodzimy do gołoborza przechodząc przez kamienny wał kultowy dochodzimy do ogrodzenia skąd możemy podziwiać największe gołoborze i przepiękne widoki w kierunku północnym.
Wyruszymy w drogę powrotną wstępując na polanę „Bielnik” gdzie cmentarz jeńców radzieckich. Po drodze możemy się zatrzymać przy pomniku przyrody który ma około 358 lat Jest to stary buk zwany „Jagiełło” Dochodząc do legendarnego pielgrzyma "Emeryka" kończymy trasę.
Data powstania klasztoru i przybycia benedyktynów na Św. Krzyż nie jest znana. Jan Długosz podaje rok 1006 jako datę fundacji klasztoru przez Bolesława Chrobrego który za namową królewicza węgierskiego Emeryka miał wybudować klasztor ale jest to niemożliwe albowiem książę Emeryk syn króla Węgier Stefana I, urodził się w 1007roku.
Najstarsze wzmianki źródłowe pochodzą z XIII – wiecznej Kroniki Wielkopolskiej. Wymienia ona Bolesława Krzywoustego jako fundatora jednonawowego kościoła romańskiego na początku XII wieku. Skąd przybyli benedyktyni też jednoznacznie nie jest powiedziane, przypuszcza się że Bolesław Krzywousty mógł ich sprowadzić z Węgier w roku 1113 wraz z relikwiami Świętego Krzyża, które niegdyś należały do króla Węgier Stefana I.W XIV wieku pierwszy raz pojawia się nazwa opactwa na Łysej Górze: Opactwo Ojców Benedyktynów Świętego Krzyża. Rozkwit klasztoru przypada na czasy Jagiellonów. Dużą popularnością cieszył się klasztor wśród koronowanych głów. Siedmiokrotnie bywał tu Władysław Jagiełło, trzykrotnie Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht i Zygmunt Stary z Królową Boną. Na Św. Krzyż pielgrzymowali także: Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz oraz Michał Korybut Wiśniowiecki (syn Jaremiego).
Liczne najazdy i pożary niszczyły zabudowania klasztoru. W 1777 roku spalił się cały kościół oraz znaczna część zabudowań klasztornych. Odbudowa trwała wiele lat, dopiero w 1806 roku kościół został odrestaurowany. Ukazem carskim w 1819 roku nastąpiła kasata klasztoru. W lutym 1863 na Św. Krzyżu przebywa oddział gen Langiewicza. Władze carskie w roku 1884 utworzyły w zachodnim skrzydle więzienie o zaostrzonym rygorze zwane Polskim Sachalinem. Od 1936 roku nowymi gospodarzami są Oblaci Maryi Niepokalanej. Jesienią 1941 roku w budynkach zajmowanych przez więzienie hitlerowcy stworzyli obóz zagłady dla jeńców radzieckich, których to zginęło tu około 7000.
Zwiedzanie rozpoczynamy od gotyckich krużganków pochodzących z XV wieku. Posiadają one sklepienia krzyżowo-żebrowe, a zworniki i wsporniki ozdobione są herbami „dobroczyńców” opactwa. Następnie zwiedzamy kościół Trójcy Świętej i Podwyższenia Krzyża Świętego wybudowany w latach 1781 – 1806 w stylu klasycystycznym - halowy jednonawowy. Wewnątrz świątyni na uwagę zasługują obrazy namalowane przez Franciszka Smuglewicza. Obraz przedstawiający Trójcę Świętą znajduje się w ołtarzu głównym zaś pozostałe sześć po trzy na ścianach bocznych kościoła. Obrazy na ścianach bocznych stanowią ołtarze boczne. Obrazy są opisane co ułatwia zwiedzającym poznanie ich treści. Przechodzimy do zakrystii, sklepienie krzyżowe z XVIII-wieczna polichromią przedstawiającą duchowa drogę św. Benedykta do chwały. Ściany ozdobione są boazerią intarsjowaną fundacji opata Karskiego.
Niezwykle cennym zabytkiem z okresu wczesnego baroku jest kaplica Oleśnickich, zwana też Kaplicą Relikwii Krzyża Świętego. Wzniesiona została w latach 1611 – 20 przez Mikołaja Oleśnickiego na zrębach dawnego kapitularza, zwieńczona kopułą z latarnią. Na ścianach malowidła Macieja Rajchana. Centralne miejsce w kaplice zajmuje XVII-wieczny marmurowy ołtarz z tabernakulum, w którym przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Po prawej stronie wejścia znajduje się wczesnobarokowy nagrobek rodziny fundatora Mikołaja Oleśnickiego, jego żony Zofii z Lubomirskich.
W podziemiach kaplicy znajduje się krypta grobowa z trumnami rodziny Oleśnickich, opata Sierakowskiego, powstańca powstania styczniowego i księcia Jaremiego Wiśniowieckiego. Po wyjściu na krużganki przechodzimy do Muzeum Misyjnego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.Wychodzimy na zewnątrz a następnie wchodzimy od strony zachodniej do budynku dawnego klasztoru gdzie znajduje się Muzeum Przyrodniczo-Leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego gdzie możemy poznać nie tylko przyrodę Ś.P.N. ale całą przyrodę regionu ponad to całą geologię regionu który nazywany jest przez naukowców „największym muzeum geologii pod gołym niebem”. Poza przyrodą możemy poznać ciekawe dokumenty z zakresu archeologii.
Po krótkim odpoczynku przechodzimy w stronę wieży przekaźnika następnie schodzimy do gołoborza przechodząc przez kamienny wał kultowy dochodzimy do ogrodzenia skąd możemy podziwiać największe gołoborze i przepiękne widoki w kierunku północnym.
Wyruszymy w drogę powrotną wstępując na polanę „Bielnik” gdzie cmentarz jeńców radzieckich. Po drodze możemy się zatrzymać przy pomniku przyrody który ma około 358 lat Jest to stary buk zwany „Jagiełło” Dochodząc do legendarnego pielgrzyma "Emeryka" kończymy trasę.
Tekst: Jerzy Kapuściński
| Komentarze |