W okresie od 11-4 tysięcy lat przed naszą erą istniała najstarsza znana kopalnia odkrywkowa hematytu (70%Fe) na terenie wsi Łyżwy i Grzybowej Góry pod Skarżyskiem w rezerwacie archeologicznym „Rydno”. Ruda hematytu poza wytopem używana była jako surowiec do uzyskiwania bardzo poszukiwanego barwnika do malowania ciała na czerwono (tzw. krwica), używanego już przez człowieka neandertalskiego. Ślady proszkowania rudy znaleziono w jaskini „Raj”.

Dorobek przeszłości przejawia się nie tylko w dawnych dziełach sztuki i architektury, pomnikach piśmiennictwa, czy pamiątkach historii, lecz również w zabytkach techniki w budowlach i konstrukcjach, w maszynach i urządzeniach mechanicznych, narzędziach i instrumentach. Są one dokumentami myśli inżynierskiej, dokumentami uporczywej pełnej ogromnych wysiłków walki człowieka o opanowanie przyrody. Reprezentują więc jedną z najbardziej zaszczytnych dziedzin działalności ludzkiej. Ta szczególna ranga zabytków techniki powoduje, że powinny być one otoczone wyjątkową opieką. Powinny być spopularyzowane i udostępnione szerokim rzeszą turystów krajowych i zagranicznych dając możliwość poznania naszych tradycji technicznych od czasów neolitu do współczesności.

Zabytki techniki to przecież świadectwo przeszłości kultury materialnej budowle, narzędzia pracy, wytwór rzemiosła i myśli ludzkiej o wartości artystycznej, historycznej i muzealnej. W ostatnich dwóch stuleciach lawinowy rozwój techniczny powoduje, że otaczający nas świat techniki zmienia się dosłownie na naszych oczach, postarajmy się więc, aby ten świat utrwalić, ocalić od zapomnienia. Zachowajmy zatem wytwory techniki dla nas i następnych pokoleń. Bo czyż nie będzie frajdą dla turystów za kilka czy kilkanaście lat przejażdżka starą kolejką wąskotorową czy pływanie po Wiśle parostatkiem.

Chcąc poznać zabytki techniki należy prześledzić ich rozwój na terenie naszego województwa w zabytkach archeologicznych, zapiskach dawnych kronikarzy, w dokumentach archiwalnych. Ziemia Świętokrzyska mimo wielu wojen, nieszczęść losowych posiada jeszcze wiele zabytków przeszłości technicznej. To właśnie na naszej ziemi mamy wiele przykładów prostych narzędzi jakimi posługiwali się nasi przodkowie.

Niewątpliwie najpiękniejszą perłą z przed 5 000 lat są słynne Krzemionki Opatowskie koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Krzemionki Opatowskie to dobrze zachowana kopalnia krzemienia pasiastego z okresu neolitu, z którego produkowano prymitywne toporki, groty do strzał i broni kłutej. Kopalnia została odkryta 19.VII. 1922 przez znanego geologa Jana Samsonowicza i uchodzi za największa w Europie neolityczna kopalnię krzemienia pasiastego. Obecnie udostępniono do zwiedzania dwie podziemne trasy turystyczne które pozwalają zwiedzającym poznać zasady wydobywania konkrecji krzemiennych ich obróbki przy pomocy narzędzi kamiennych lub wykonanych z rogów jelenich. Wewnątrz możemy zobaczyć na ścianach podziemnych chodników rysunki wykonane węglem drzewnym przedstawiające rodzącą kobietę głowę byka czy parę stóp. Jest tu także skansen wioski neolitycznej, w której zrekonstruowano szałasy (chaty)głównych kultur neolitycznych tego regionu (kultury pucharów lejkowatych, kultury amfor kulistych oraz kultury mierzanowickiej).

W epoce żelaza nastąpił dynamiczny rozwój hutnictwa. Najstarsze odkryte i przebadane ośrodki hutnicze to rejon Nowej Słupi. Bogata w rudy żelaza, od zarania wieków przyciągała rzesze hutników. W czasach od II do IV wieku naszej ery, czyli tzw. okres wpływów rzymskich powstał i działał na terenie dzisiejszych Gór Świętokrzyskich nie mający sobie równego ośrodek produkcji żelaza. Według przeprowadzonych badań teren tego starożytnego kombinatu hutniczego obejmował obszar ok. 800 km kw. Na północ od grzbietu Łysogór przekraczając niekiedy rzekę Kamienną aż po Iłże, Lipsko czy Gardzienice. Ta osobliwa technika wytopu żelaza (jednorazowe użycie pieca hutniczego) pozostawiła po sobie dużo kloców żużlowych, zalegających do dziś na świętokrzyskich polach. Przyjęcie chrześcijaństwa w X wieku przyczyniło się do rozwoju nie tylko nowych technik ale również do systematycznego ulepszania i udoskonalania pracy poprzez wykorzystywanie sił natury. Proces ten przebiegał bardzo powoli i jego rozwój następował wraz z rozwojem miast, nadawaniem praw i przywilejów, a napływ rzemieślników przyczynił się do rozwoju rzemiosła.

Ważnym czynnikiem, któremu zawdzięczamy rozwój hutnictwa i przetwórstwa metalowego, była rozpoczęta około XII wieku kolonizacja. Nie mały wpływ na rozwój hutnictwa na ziemi świętokrzyskiej mieli Cystersi którzy poza wieloma zmianami w rolnictwie sprowadzili do Polski nowe technologie w wykorzystaniu rud żelaza i jego przetwórstwie. Od przełomu XIV i XV obserwujemy powstawanie wielu kuźnic żelaza i równoczesny rozwój przemysłu wydobywczego, gdzie szczególne miejsce zajmowały marmury. W rejonie Chęcin rozwijało się górnictwo kruszcowe którego okres świetności przypada na XV-XVII wiek.

Z okresu Królestwa Kongresowego na szczególna uwagę zasługuje Staropolski Okręg Przemysłowy utworzony z inicjatywy Stanisława Staszica. Na terenie Królestwa Kongresowego w 1838 roku czynne było 51 wielkich pieców wytapiających 25 000 ton surówki rocznie. Z tego to właśnie okresu mamy wiele pamiątek: budowli wodno- inżynieryjnych i pozostałości po dawnych zakładach produkcyjnych – Sielpia Wielka gdzie dziś możemy oglądać Muzeum Techniki, Maleniec obecnie muzeum techniki dawna drukarnia i fryszerka o 11 młotach, po przebudowie walcownia i gwoździarnia. Nietulisko – walcownia zbudowana w latach 1834-45 jedna z najnowocześniejszych w środkowej Europie, obecnie ruiny – fragmenty hal o arkadowych sklepieniach, kanały, tamy, przepusty. Samsonów – ruiny zakładów przemysłowych i fabryki broni z lat 1818-23 zniszczony przez pożar, początki przemysłu Metalowego sięgają roku 1598. Bobrza – to tutaj wybudowano pierwszy wielki piec w Polsce około 1610 roku, dziś możemy oglądać pozostałość po dawnym zakładzie hutniczym i mury oporowe. Stara Kuźnica koło Końskich gdzie zachował się młot wodny (czynny). Rejów – zachowały się fundamenty wielkiego pieca. Białogon – zakład pracujący od XVI wieku do chwili obecnej przechodząc różne koleje losu od huty ołowiu do Kieleckiej Fabryki Pomp.

Takich i podobnych miejscowości związanych z zabytkami techniki mamy na naszej ziemi ponad 150. Możemy być dumni, że na naszych terenach przetrwały (w różnym stanie) zabytki techniki, które zadziwiają szczególnie turystów przybywających spoza granic Polski.

Zabytki techniki w tym stanie są mało atrakcyjne, wymagają dobrego gospodarza który potrafić zadbać o właściwą informację, dobry dojazd, parkingi co przyczyni się do większego zainteresowania turystów krajowych i zagranicznych którym można na życzenie prezentować pokazowe wytopy w piecach zwanych dymarkami, pokazać wytopy ołowiu czy na poczekaniu odkuć podkowę szczęścia. Nie do każdego turysty możemy dotrzeć samym słowem ale pokazując mu proces wytopu czy pracę nieistniejących już dzisiaj maszyn czy urządzeń przy pomocy filmów specjalnie do tego celu przygotowanych zwiększy atrakcyjność.

Pamiętajmy, że zabytki techniki znajdujące się na terenie województwa świętokrzyskiego stanowią unikalny zespół, nie znajdujący odpowiednika w innych regionach kraju a nawet poza jego granicami.