Zalew powstał przez przegrodzenie rzeki Czarna Staszowska zaporą wybudowaną w latach 1974-1984. Zasila go także rzeka Łagowica, która wpływa na jego północnym krańcu, nieco powyżej dopływu Czarnej . Wody wprowadzane przez nie znacząco wpływają na stan czystości wody zalewu. Według pomiarów w 2004 r. prowadzonych i opublikowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Srodowiska w Kielcach obydwie te rzeki wprowadzają do zalewu wodę zaliczaną ogólnie do klasy czystości III.

Woda przy brzegach zalewu nie jest na ogół zarośnieta roślinnością. Umożliwia to swobodny dostęp do wody zarówno wędkarzom jak i amatorom plażowania i kąpieli. Dla tych ostatnich istnieje wiele odcinków z piaszczystą lub porośniętą trawą plażą oraz przyjemnym, piaszczystym dnem . Nie dogodny do kąpieli ze względu na roślinność podwodną, muliste dno raz na zakrzaczenie , jest obszar północny zalewu w pobliżu Rakowa, chociaż i tam są pojedyńcze miejsca zdatne do kąpieli. Brzegi są przeważnie porośnięte lasem.

Zalew Chańcza położony jest w urozmaiconym terenie pagórkowatym, pokrytym w znacznej mierze pięknymi sosnowymi lasami, w sąsiedztwie otuliny Cisowsko - Orłowińskiego Parku Krajobrazowego i Chmielnicko - Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który stanowi ponad 60 % powierzchni gminy Raków.

Oznakowanych szlaków do wędrówek pieszych i rowerowych nad samym zalewem nie ma, za wyjątkiem żółtego szlaku Szydłów - Chańcza zapora ( 8 km ) - Chańcza ( 11 km ) - Raków ( 17 km ). Istnieje jednak prawie niegraniczona możliwość wędrówki lub spacerów po dróżkach i ścieżkach nie oznakowanych. Spacer dookoła zalewu to ok 10 km trasy i przebiega w ok 80 % przez otaczający zalew las i ścieżkami wzdłuż brzegów. Omijać trzeba w kilku miejscach zatoczki, do których wpływają strumyki mające źródła w lesie.

Interesujące są również trasy prowadzące przez las lub drogą gruntową z przysiółka Rudki wsi Drogowle do Księżej Niwy i miejscowości Potok, oraz z Drogowli na półnooc do szosy Raków Kielce. Są to jednak trasy raczej dla rowerzystów. Dla pieszych należałoby sobie zapewnić dojazd samochodem na poczatek trasy i odebranie z jej końca, gdyż autobusy PKS kursują tam rzadko.

Na pewno warto wybrać się rowerem z Daleszyc ( 23 km od Rakowa) w kompleks leśny Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego.

Na wodzie zalewu można uprawiać wszystkie sporty wodne. Oprócz pływania wpław można popływać kajakami, rowerami wodnymi, i innymi łódkami. Pływanie na materacach nie jest bezpieczne ze względu na możliwość wywrotki na skutek fal wytwarzanych przez ślizgacze i motorówki. Jeżeli ktoś sie odważy to raczej niech trzyma się blisko brzegu. Za to można w pełni korzystać z żeglowania na deskach windsurfingowych ( corocznie na zalewie organizowane są zawody), mniejszych i większych żaglówkach i jachtach. Istnieje na zalewie wiele dogodnych miejsc do zwodowania żaglówek z dojazdem samochodem nad samą wodę. Na zalewie można także pojeździć na nartach wodnych lub w sezonie na innym dziwacznym sprzęcie (opony, nadmuchiwane wieloosobowe "banany" itp.), ciągnionym za motorówką.

Lasy w okolicach zalewu są znane jako zasobne w grzyby. Rośnie tu wiele wartościowych i poszukiwanych grzybów. Grzybiarze to miejscowa ludność, działkowicze z nad zalewu oraz przyjezdni z okolicznych miast, nawet z Krakowa. Pomimo znacznej ilości zbieraczy, grzybów w lesie jest jednak na ogół więcej niż zbieraczy i rzadko wraca się z pustym koszykiem.

Zalew Chańcza jest też obfity w ryby. Zagorzali wędkarze na pewno będą zadowoleni.